Mały rezerwat nad Rospudą
Są szanse na to, że w górnej części Doliny Rospudy powstanie niewielki rezerwat chroniący tereny bagienne i rosnące tam rzadkie gatunki roślin. Wojewódzka Rada Ochrony Przyrody WROP, która doradza wojewodzie, pozytywnie zaopiniowała w poniedziałek 6 listopada społeczny wniosek złożony w tej sprawie. Teren, na którym ma powstać rezerwat leży jednak daleko poza główną, najcenniejszą przyrodniczo częścią doliny rzeki Rospudy.
To właśnie jej główny obszar ma być przecięty estakadą – fragmentem obwodnicy
Augustowa – do budowy której trwają przygotowania. Przeciwko takiemu przebiegowi
obwodnicy protestują organizacje ekologiczne.
MAŁY REZERWAT NA TORFOWISKACH
Rezerwat o nazwie „Ruda” miałby powierzchnię ponad trzy hektary i byłby
zlokalizowany w pobliżu wsi Kotownia w gminie Bakałarzewo. O jego powołania
zabiega stowarzyszenie ekologiczne gmin z siedzibą w Bakałarzewie, które
wykupiło już grunty na ten cel. Rezerwat może powołać wojewoda podlaski.
Jak informuje wojewódzki konserwator przyrody, Anna Utko, w miejscu, w którym ma
powstać rezerwat, jznajduje się jedno z największych w Polsce stanowisk
chronionych roślin, jak wielosił błękitny, rosną też różne gatunki storczyków,
m.in. krwisty i plamisty. Miejsce to jest fragmentem naturalnego torfowiska.
Utko podkreśla jednak, że nie ma jeszcze pełnego opisu tego terenu i jego
walorów przyrodniczych.
Członkowie Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody podkreślają, że pomysł na mały
rezerwat jest zaledwie początkiem szerszej dyskusji i działań na rzecz objęcia
ochroną całej doliny.
Prof. Simona Kossak Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży przypomina
publikacje naukowe sprzed 10 lat, w których obecny przewodniczący WROP prof.
Aleksander Sokołowski wskazywał na konieczność objęcia całej doliny statusem
rezerwatu. Rezerwat „Rospuda”, o powierzchni kilkuset hektarów, był wówczas
planowany i projektowany.
PROJEKT UTKNĄŁ W URZĘDNICZYCH PAPIERACH
Działacz ekologiczny Krzysztof Wolfram przypomina, że do powołania rezerwatu nad
Rospudą (pomysły te zgłaszano w latach 1983-86) nie doszło być może z powodu –
jak się wyraził – „zaniechań administracyjnych”. Wniosek został złożony, ale
utknął w procedurach administracyjnych w dawnym województwie suwalskim. Wolfram
domaga się, aby do rozpatrzenia wniosku powrócono.
Prof. Aleksander Sokołowski zaznacza, że cała dolina Rospudy zasługuje na
ochronę. Problemem jest jednak to, że teren ten znajduje się w rękach wielu
prywatnych właścicieli. Nie są oni zainteresowani, by tereny te były chronione,
a za ich wykupienie chcą wysokich odszkodowań. Jak mówi, chodzi o około 700
działek.
Prof. Sokołowski zaznacza, że dobrze byłoby, aby powstał zespół specjalistów,
który monitorowałby w przyszłości sposób i prawidłowość budowy filarów pod
estakadę budowaną przez Rospudę w ramach obwodnicy Augustowa. Od jakości
wykonania zależeć będzie bowiem wpływ inwestycji na środowisko. Estakada
budowana na filarach ma jak najmniej naruszyć stosunki wodne w dolinie.
BEZCENNE GATUNKI DOLINY ROSPUDY
Poniżej przedstawiamy listę rzadkich gatunków zwierząt i roślin doliny Rospudy,
zagrożonych budową autostrady Via Baltica. W jej opracowaniu uczestniczyły:
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, WWF, Bankwatch, Pracownia na rzecz
Wszystkich Istot oraz Greenpeace.
CENNE GATUNKI PTAKÓW – jedynie w pasie planowanej inwestycji i w zasięgu jej
oddziaływania (750 metrów po obu stronach) stwierdzono gniazdowanie
następujących gatunków ptaków zamieszczonych w I załączniku Dyrektywy Ptasiej:
bielik (Haliaeetus albicilla) – 2 gniazda zajmowane przez 1 parę, jarząbek
(Bonasia bonasia) 12 – 15 par, głuszec (Tetrao urogallus) – minimum1 samiec,
kropiatka (Porzana porzana) 2 pary, derkacz (Crex crex) 3 pary, żuraw (Grus
grus) 9 – 11 par, orlik krzykliwy (Aquila pomarina) 2 pary, błotniak stawowy
(Circus aeruginosus) 2 pary, trzmielojad (Pernis apivorus) 1 para, włochatka
(Aegolius funereus) 1 para, bocian biały (Ciconia ciconia) 5 par, dzięcioł
czarny (Dryocopus martius) 3 – 4pary, dzięcioł średni (Dendrocopos medius) 1
para, dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos) 1 para, gąsiorek (Lanius
collurio) 12 par, muchołówka mała (Ficedula parva) 10 – 11 par, świergotek polny
(Anthus campestris) 1 para, pokrzewka jarzębata (Sylvia nisoria) 1 para, lerka
(Lullula arborea) 7 par, zimorodek (Alcedo atthis) 1 para.
Ponadto, oprócz wyżej wymienionych gatunków, na badanym terenie obserwowano
często: kanię czarną (Milvus migrans), bociana czarnego (Ciconia nigra),
dzięcioła zielonosiwego (Picus canus), co świadczy o nieodległym gniazdowaniu
tych gatunków.
PŁAZY – występuje tu gatunek wymieniony w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej
UE – Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus) oraz 5 gatunków wymienionych w
załączniku IV powyższej Dyrektywy: Pelobates fuscus (Grzebiuszka ziemna), Bufo
viridis (Ropucha zielona), Hyla arborea (Rzekotka drzewna), Rana lessonae (Żaba
jeziorkowa), Rana arvalis (Żaba moczarowa).
SSAKI – stwierdzono występowanie 4 gatunków uwzględnionych w Załączniku II
Dyrektywy Siedliskowej – 1 gatunek nietoperza – nocek łydkowłosy (Myotis
dasycneme) oraz wydrę (Lutra lutra), wilka (Canis lupus) i bobra europejskiego
(Castor fiber) – kilkanaście nor i żeremi.
Ponadto, stwierdzono występowanie 6 gatunków nietoperzy wymienionych w
Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej.
OWADY – stwierdzono występowanie dwóch gatunków owadów wymienionych w Załączniku
II Dyrektywy Siedliskowej – Ophiogomplus cecilia (Trzepla zielona) i Lycaena
dispar (Czerwonczyk nieparek) oraz jednego gatunku z Załącznika IV – Lopinga
achine (Osadnik wielkooki).
RZADKA FLORA ROSPUDY
Dolina rzeki Rospudy jest miejscem występowania wielu rzdkich i chronionych
prawem (krajowym oraz międzynarodowym) gatunków roślin. Poniżej zamieszczamy ich
listę.
GATUNKI WYMIENIONE W ZAŁĄCZNIKU I DYREKTYWY SIEDLISKOWEJ: 1. Lipiennik Loesela
(Liparis loeselii), 2. Skalnica torfowiskowa (Saxifraga hirculus). 3. Sasanka
otwarta (Pulsatilla patens). Gatunki zagrożone wyginięciem (JUCN): 1.
Wełnianeczka alpejska (Baeothryon alpinum), 2. Brzoza niska (Betula humilis), 3.
Turzyca strunowa (Carex chordorrhiza), 4. Turzyca bagienna (Carex limosa), 5.
Turzyca życicowa (Carex loliacea), 6. Kukułka krwista żółtawa (Dactylorhiza
incarnata subsp. ochroleuca), 7. Wełnianka delikatna (Eriophorum gracile), 8.
Miodokwiat krzyżowy (Herminium monorchis) – ostatnie stanowisko w kraju, 9.
Wielosił błękitny (Polemonium coeruleum).
GATUNKI Z POLSKIEJ CZERWONEJ KSIĘGI ROŚLIN (Kaźmierczakowa, Zarzycki, red.
2001): 1. Brzoza niska (Betula humilis) – gatunek zagrożony, 2. Kukułka krwista
żółtawa (Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca) – gatunek zagrożony, 3.
Lipiennik Loesela (Liparis loeselii) – gatunek narażony, 4. Miodokwiat krzyżowy
(Herminium monorchis) – gatunek krytycznie zagrożony, 5. Turzyca bagienna (Carex
limosa) – gatunek niższego ryzyka, 6. Turzyca strunowa (Carex chordorrhiza) –
gatunek narażony, 7. Turzyca życicowa (Carex loliacea) – gatunek narażony, 8.
Wełnianeczka alpejska (Baeothryon alpinum) – gatunek zagrożony, 9. Wełnianka
delikatna (Eriophorum gracile) – gatunek krytycznie zagrożony, 10. Wielosił
błękitny (Polemonium coeruleum) – gatunek narażony, 11. Skalnica torfowiskowa
(Saxifraga hirculus) – gatunek zagrożony.
GATUNKI OBJĘTE OCHRONĄ ŚCISŁĄ: 1. Bagnica torfowa (Scheuchzeria palustris), 2.
Bagno zwyczajne (Ledum palustre), 3. Brzoza niska (Betula humilis), 4. Gnidosz
błotny (Pedicularis palustris), 5. Kruszczyk błotny (Epipactis palustris), 6.
Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine), 7. Kukułka krwista
(Dactylorhiza incarnata), 8. Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii), 9. Kukułka
Traunsteinera (Dactylorhiza traunsteinerii), 10. Lipiennik Loesela (Liparis
loeselii), 11. Listera jajowata (Listera ovata), 12. Miodokwiat krzyżowy
(Herminium monorchis), 13. Pływacz pośredni (Utricularia intermedia), 14.
Rosiczka długolistna (Drosera anglica), 15. Rosiczka okrągłolistna (Drosera
rotundifolia), 16. Skalnica torfowiskowa (Saxifraga hirculus), 17. Turzyca
bagienna (Carex limosa), 18. Turzyca strunowa (Carex chordorrhiza), 19. Turzyca
życicowa (Carex loliacea), 20. Wełnianeczka elpejska (Baeothryon alpinum), 21.
Wełnianka delikatna (Eriophorum gracile), 22. Widłak jałowcowaty (Lycopodium
annotinum), 23. Wielosił błękitny (Polemonium coeruleum).
ZNACZENIE ROSPUDY DLA MIGRACJI SSAKÓW
Opracowany na zlecenie Ministerstwa Środowiska projekt korytarzy ekologicznych
dla sieci Natura 2000 (Jędrzejewski i in. 2005) sytuuje dolinę rzeki Rospudy w
zasięgu korytarza północnego. Korytarz Północny (KPn) łączy Puszczę Augustowską,
Knyszyńską i Białowieską z doliną Biebrzy, Puszczą Romincką, Borecką, Piską,
lasami Napiwodzko-Ramuckimi i Pojezierzem Iławskim.
Następnie biegnie przez dolinę Wisły do Borów Tucholskich, Pojezierza
Kaszubskiego, Puszczy Koszalińskiej, Goleniowskiej i Wkrzańskiej. Przechodząc
przez Lasy Krajeńskie i Wałeckie, łączy się także z Lasami Drawskimi, a
następnie dochodzi przez Puszczę Gorzowską do Cedyńskiego Parku Krajobrazowego.
Dzięki uprzejmości: PAP Nauka w Polsce