Bezledy


Kościół
Przydrożny krzyż

Bezledy (niem. Beisleiden) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bezledy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość należy do Bartoszyckiej Podstrefy Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W Bezledach działa klub sportowy „Granica”, znajduje się przystanek autobusowy PKS, ośrodek zdrowia, restauracja, sklep, szkoła podstawowa im. 20BZ, kościół parafialny. Gimnazjum im. Straży Granicznej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie wsi znajdował się gród Prusów, położony na wzgórzu i wzmiankowany w dokumentach z XIII w. W późniejszym okresie miejsce to zwane było: Zamkowa Góra lub Grodzisko Bezledzkie (położone dwa kilometry na południowy zachód od dworu). Gród Prusów zdobyli Krzyżacy i umocnili. W 1274 Krzyżacy bronili się w grodzie przed najazdem Jaćwingów, dowodzonych przez Skomanda. Wieś wzmiankowana w 1414. Powstał tu majątek szlachecki zwany Beselede, obejmujący 20 włók ziemi. W połowie XV w. majątek ten był własnością Filipa z Bezled, jednego z twórców Związku Pruskiego. W roku 1889 majątek ziemski, wraz z folwarkami Bodzewo, Głamstawki (Gamzławki, Głamsławki, niem. Glamslack), Lejdy, Piergozy, Sądki, Styligi, Wola i Wornie, obejmował 1846 ha ziemi i należał do rodu von Oldenburg.

Szkoła powstała w połowie XVIII w. Uczęszczały do niej dzieci z Bezled i Lejd. W 1935 r. w szkole pracowało dwóch nauczycieli a uczyło się 132 uczniów. W 1983 r. ośmioklasowa szkoła podstawowa miała 11 izb. Obecnie do obwodu szkolnego Szkoły Podstawowej im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach należą miejscowości: Bezledy, Łojdy, Kiertyny Wielkie, Kiertyny Małe, Markiny, Piersele, Molwity, Solno, Lejdy, Piergozy[4].

W XIX w. wybudowano neogotycką kaplicę. Zachowały się fragmenty parku po istniejącym dawniej zespole pałacowo-parkowym.

W spisie z maja 1939 roku ludność z Bezled wliczona została do sołectwa Lejdy.

W 1954 r. Bezledy zostały siedzibą gromady i Gromadzkiej Rady Narodowej. W 1966 powstał w Bezledach Kombinat PGR, który przez pewien czas stanowił część Kombinatu PGR Bartoszyce. Za całokształt osiągnięć zakład odznaczono Orderem Sztandaru Pracy I klasy[5]. W 1983 r. we wsi były 32 domy w zwartej zabudowie z 823 mieszkańcami a ulice miały elektryczne oświetlenie. We wsi był urząd pocztowy, kino z miejscami dla 60 widzów, filia biblioteczna, punkt lekarski, klub, sklep wielobranżowy, kuźnia.

Przejście graniczne

[edytuj | edytuj kod]

Niedaleko wsi znajduje się drogowe przejście graniczne z Rosją.

Parafia

[edytuj | edytuj kod]

Do 1982 r. Bezledy należały do parafii w Żydowie, 10 października 1982 roku utworzono rzymskokatolicką parafię Bezledy, w wyniku podziału parafii Żydowo. Nowy kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe wybudowano w 1986 r.[6], staraniem pierwszego proboszcza, ks. Władysława Hnatczuka, według projektu architekta Kazimierza Grządki oraz inż. Piotra Iwaszkiewicza i Romualda Iwaszkiewicza z Olsztyna. W kościele znajdują się siedmiogłosowe organy, ufundowane przez ofiarodawczynię z Anglii.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Zespół folwarczny z XIX/XX wieku.
  • Neogotycka, murowana kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela, pochodząca z XIX w, od 1945 r. w użytkowaniu katolików. Znajduje się przy drodze do Gamzławek, na dawnym cmentarzu.

Ludzie związani z Bezledami

[edytuj | edytuj kod]
  • Elard von Oldenburg (Elard von Oldenburg-Januschau), ur. w 1855 w Bezledach, poseł do parlamentu pruskiego w latach 1902–1912 i 1930–1933, reprezentował stronnictwo konserwatystów oraz Deutsch Nationale. Znany jest ze stwierdzenia z 1910 r. nawołującego Wilhelma II, żeby rozkazał jakiemuś porucznikowi, by ten z dziesięcioma szeregowcami rozpędził posłów z Reichstagu do domów.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4051
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 18 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
  4. https://web.archive.org/web/20210920144906/http://sp-bezledy.gmina-bartoszyce.pl/obw_szkoly.htm (data odwiedzin, sierpień 2012).
  5. Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 56
  6. http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/2130,bezledy-kosciol-sw--maksymiliana-marii-kolbego.html (data odwiedzin – sierpień 2012).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1.
  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. Brak numerów stron w książce ISBN 83-902165-0-7, s. 93
  • Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II, MieczysławM. Wieliczko, BronisławB. Magdziarz (red.), JaninaJ. Bosko, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-912605-0-X, OCLC 831022246 . Brak numerów stron w książce
  • Szkoła Podstawowa w Bezledach [1]
Na podstawie artykułu: "Bezledy" pochodzącego z Wikipedii
Oryginał | Edytuj | Historia i autorzy | GNU FDL