Irenäus Eibl-Eibesfeldt


Irenäus Eibl-Eibesfeldt (ur. 15 czerwca 1928 w Wiedniu, zm. 2 czerwca 2018 w Starnbergu[1]) – austriacki zoolog, pionier badań w zakresie etologii człowieka (humanoetologii).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Studiował w latach 1945–1949 zoologię na Uniwersytecie Wiedeńskim między innymi pod kierunkiem Konrada Lorenza i Wilhelma von Marinellego. W latach 1946–1948 zajmował się badaniami w stacji biologicznej w Wilhelminenbergu pod Wiedniem. Placówka ta zyskała spory rozgłos z uwagi na prowadzone badania z etologii jak i działalność popularyzatorską. W roku 1949 został pracownikiem Instytutu Porównawczych Badań Zachowania w Altenbergu pod Wiedniem, gdzie pracował z Konradem Lorenzem. W latach 1951–1969 pracował, w powstałym na bazie Instytutu Porównawczych Badań Zachowania, Instytucie Fizjologii Zachowania im Maxa Plancka (najpierw w Westfalii a od 1957 w Seewiesen (Bawaria)). W roku 1963 habilitował się a w roku 1970 został profesorem zoologii na Uniwersytecie w Monachium. Od roku 1975 był kierownikiem oddziału Etologii Człowieka (Andechs, Niemcy) w Instytucie Fizjologii Zachowania im Maxa Plancka.

W roku 1997 Towarzystwo Maxa Plancka musiało dokonać cięć budżetowych i cztery instytuty, w tym Instytut Fizjologii Zachowania, w którym pracował Eibl-Eibesfeldt, zostały wybrane w celu ich zamknięcia. Powodem tego był wiek dyrektorów instytutu (Eibl-Eibesfeldt, Wolfgang Wickler) bliski wiekowi emerytalnemu – nie było do tego żadnych przyczyn związanych z brakiem efektów w badaniach naukowych. Instytut przeznaczono do zamknięcia po przejściu dyrektorów na emeryturę co nastąpiło ostatecznie 30 listopada 1999. Część instytutu przetrwała w postaci Instytutu Ornitologii.

Był współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Etologii Człowieka (International Society for Human Ethology). Od roku 1992 jest honorowym dyrektorem Instytutu Etologii Urbanistycznej im. Ludwiga Boltzmanna (Ludwig-Boltzmann-Institute for Urban Ethology) w Wiedniu.

W czasie pierwszych dwudziestu lat swojej pracy (1946–1966) pracował jako etolog zwierzęcy i prowadził badania eksperymentalne i opisowe nad rozwojem i zachowaniem ssaków, porównywał zachowania i sposoby komunikowania się kręgowców. Podróżował w celach badawczych najpierw w rejony Morza Karaibskiego i na Wyspy Galapagos. Następnie na Ocean Indyjski badając ekologię raf i zachowanie zwierząt na wybrzeżach Malediwów i Nikobarów. Kolejne podróże badawcze odbył do Ameryki Południowej i ponownie na Galapagos. Niezliczone prace prowadził też w Afryce, Japonii, Polinezji, Indonezji i na Nowej Gwinei i wielokrotnie jeszcze w Ameryce Południowej i znów na Galapagos.

Był autorem wielu książek. Jego pierwsza książka z zakresu etologii człowieka ukazała się w roku 1967. W pracy Human Ethology (Etologia Człowieka) zastosował metody badań etologii do ludzi, przyjmując perspektywę stosowaną wcześniej przeważnie w badaniach nad zachowaniem zwierząt.

Po polsku ukazały się dwie pozycje: książka przyrodnicza napisana po dwóch pierwszych podróżach badawczych Galapagos. Arka Noego pośród Pacyfiku oraz Miłość i Nienawiść. Historia naturalna elementarnych sposobów zachowania się. W książce Miłość i Nienawiść, wydanej w oryginale w 1970 roku, przeciwstawia się tzw. teorii środowiskowej głoszącej, że człowiek nie przynosi ze sobą na świat żadnych wrodzonych umiejętności ani właściwości psychicznych. Przedstawia mechanizmy ewolucji (mutacjaselekcja) ilustrując je przykładami przystosowań, wyjaśnia pojęcie homologii i analogii w budowie ciała i zachowaniach. Omawia biologiczne uwarunkowania norm etycznych. Udowadnia, że dobre właściwości człowieka są zakorzenione w jego dziedzicznym wyposażeniu równie mocno jak chęć do walki i że są one wspólne z innymi gatunkami świata żywego. Jeden z recenzentów nazwał tę książkę „Tak zwane dobro”, odnosząc się do znanej publikacji Konrada Lorenza Tak zwane zło z 1963 roku. O ile jednak Konrad Lorenz w swojej pracy przedstawił złe i dobre strony agresji czy skłonności do walki, o tyle Irenäus Eibl-Eibesfeldt omówił te z ludzkich wrodzonych właściwości, które są jednoznacznie pozytywne – nie są więc dobrem jedynie „tak zwanym”. Przedmiotem uwagi są w tym opracowaniu na przykład: skłonność do stowarzyszania się, naturalne hamulce agresywności, opieka nad potomstwem, pocałunki, podarunki, pocieszenia, więzi międzyosobnicze: więź lękowa, wspólnota bojowa, więzi seksualne i osobiste; ryty powitalne, świętowanie, zaufanie.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1950 poślubił Eleonore Eibl-Eibesfeldt, z którą miał dwójkę dzieci (Bernolf, Roswitha).

Publikacje w języku polskim

[edytuj | edytuj kod]
  • Galapagos. Arka Noego pośród Pacyfiku wyd. I: Warszawa 1969, Wyd. Iskry; wyd. II zmienione: Katowice 1988, Wyd. Śląsk, s. 273, ISBN 83-216-0559-1 (Galapagos. Die Arche Noah im Pazifik 1966)
  • Miłość i nienawiść. Historia naturalna elementarnych sposobów zachowania się wyd. I: Warszawa 1987, PWN, s.320, ISBN 83-01-05927-3, wyd II: Warszawa 1998, PIW, s. 352, ISBN 83-06-02602-0 (Liebe und Haß: Zur Naturgeschichte elementarer Verhaltensweise 1970)

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. orf.at: Irenäus Eibl-Eibesfeldt gestorben. Artikel vom 2. Juni 2018, abgerufen am 2. Juni 2018.
  2. Aufstellung aller durch den Bundespräsidenten verliehenen Ehrenzeichen für Verdienste um die Republik Österreich ab 1952. parlament.gv.at. s. 1076. [dostęp 2018-06-03]. (niem.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie artykułu: "Irenäus_Eibl-Eibesfeldt" pochodzącego z Wikipedii
Oryginał | Edytuj | Historia i autorzy | GNU FDL