Języki informacyjno-wyszukiwawcze (JIW) – język sztuczny o wyspecjalizowanych funkcjach odtwarzania treści i formy dokumentów oraz treści zapytań użytkowników a także wyszukiwania dokumentów w zbiorze informacyjnym w odpowiedzi na zapytanie użytkownika[1].
Podjęzykami (dialektami) JIW są
- język indeksowania (ang. indexing language)
- język wyszukiwawczy (ang. retrival language)
Pojęcie języków informacyjno-wyszukiwawczych pojawiło się na przełomie lat 50 i 60 XX wieku, co było związane z zainteresowaniem specjalistów informacji naukowej problematyką budowy i funkcjonowania tego typu systemów językowych. Termin ten określa specjalny rodzaj języka, którego realizacja może przyjmować różne formy w konkretnych systemach informacyjno-wyszukiwawczych. Wcześniej tego typu systemy znakowe, tworzone na użytek opracowania rzeczowego zbiorów bibliotecznych, utożsamiano z ich zastosowaniami: katalogami systematycznymi, działowymi, klasowymi i przedmiotowymi[2].
- Języki sztuczne,
- Powstaje przez czyjeś celowe działanie, a nie samorzutnie,
- Konstrukcja i słownictwo jest z góry zaplanowane,
- Ulegają zmianom,
- JIW są uboższe od naturalnych pod względem budowy, leksyki i funkcji.
Języki informacyjno-wyszukiwawcze składają się z:
- słownika,
- gramatyki,
- reguł interpretacji, czyli semantyki transformacji.
Języki informacyjno-wyszukiwawcze mają następujące funkcje:
- Konstruktywne (istotne):
- Funkcja metainformacyjna [opisowa],
- Funkcja wyszukiwawcza [znalezienie informacji, faktów, przedmiotów];
- Pochodne (nie są konieczne):
- Organizująca informacje - porządkująca np. zbiór informacji czy faktów
- Określania zakresów tematycznych zbiorów, systemów informacyjnych i wyszukiwawczych.
Języki informacyjno-wyszukiwawcze mają także funkcje języków naturalnych:
- Opisywanie rzeczywistości (funkcja przedstawieniowa, komunikatywna, opisowa),
- Zwracanie uwagi na tekst, jego treść (funkcja metainformacyjna);
- Opisywanie języka jako systemu, jego budowy, funkcji (funkcja metajęzykowa)
Reguły budowy konstrukcji złożonych (gramatykę)
Pierwsza typologia JIW powstała w 1966 i została opublikowana we Francji przez Jean Claude'a Gardina. Jest to typologia słowników JIW. Gardin dokonał podziału słowników, wyróżniając JIW o słownikach jawnych i niejawnych. Dzięki czemu podzielił JIW na:
- JIW klasyfikacyjne,
- JIW słownikowe.
Kolejnych typologii dokonał E. F. Skorochodko (klasyfikacja semantyczna). Wziął pod uwagę relacje zachodzące pomiędzy elementarnymi jednostkami leksykalnymi, dzięki czemu opracował dwie typologie:
- typologia – klasyfikacja paradygmatyczna
- typologia – klasyfikacja syntagmatyczna.
Typologia Aleksandra Ivanovica Czernego opiera się na podstawie zasady prekoordynacji i postkoordynacji jednostek leksykalnych, dzięki czemu podzielił JIW na dwie grupy:
- JIW prekoordynowane (wyrażenia złożone),
- JIW postkoordynowane (wyrażenia proste)[3].
Poza tym typologie JIW opracowali D. J.Campbell, Y. Courier, G. von Slype, K. Hoppe, F. Levy a także Olgierd Ungurian.
Typologia stukturalna języków informacyjno-wyszukiwawczych Eugeniusza Ścibora[4] opiera się na różnych cechach JIW związanych z ich strukturą. Ścibor pominął zasięg geograficzny, zakres tematyczny, sposób aktualizacji, liczbę elementarnych jednostek leksykalnych (co ma wpływ na wielkość słownika) oraz liczbę użytkowników. Natomiast wziął pod uwagę słownictwo – jego typy, sposób uporządkowania, gramatykę, sposób przejścia z języka naturalnego na symbole klasyfikacyjne i w wyniku łączenia parametrów opracował typologię, która obejmuje 1176 typów JIW (174 typy - zredukowana).
Istnieją następujące typy (modele) JIW:
- Języki klasyfikacyjne (klasyfikacje biblioteczno-bibliograficzne)
- Klasyfikacje wyliczające,
- Klasyfikacje fasetowe;
- Języki haseł przedmiotowych,
- Języki słów kluczowych,
- Języki deskryptorowe,
- Inne, np. języki kodów semantycznych, języki syntagmatyczne[3].
- Języki deskryptorowe,
- Języki słów kluczowych,
- Języki haseł przedmiotowych:
- Języki klasyfikacyjne:
- Języki kodów semantycznych,
- Języki Opisu Formalnego,
- Języki syntagmatyczne,
- Języki systemów faktograficznych.
- ↑ Bibliomaniak - słownik: definicje. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)]. (pol.).
- ↑ Barbara Sosińska-Kalata: Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa: 1995, s. 24, seria: Nauka-Dydaktyka-Praktyka. ISBN 83-85778-50-0.
- ↑ a b Typologie JIW. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)]. (pol.).
- ↑ Eugeniusz Ścibor, Lucyna Anna Bielicka: Języki informacyjne, rodzaje i zastosowania w działalności informacyjnej. Warszawa: 1982. Brak numerów stron w książce
Oryginał | Edytuj | Historia i autorzy |