Województwo wielkopolskie


Województwo wielkopolskiewojewództwo utworzone w 1999 w środkowo-zachodniej Polsce, na Pojezierzu Wielkopolskim i Nizinie Południowowielkopolskiej, w dorzeczu środkowej Warty; dzieli się na 4 miasta na prawach powiatu, 31 powiatów i 226 gmin, które zamieszkuje około 3,49 mln osób (30 czerwca 2023)[1]; siedzibą wojewody i władz samorządu województwa jest Poznań.

Województwo wielkopolskie zajmuje drugie miejsce w kraju pod względem powierzchni i trzecie pod względem liczby ludności.

Na obszarze województwa leży aglomeracja kalisko-ostrowska i aglomeracja poznańska oraz Kaliski Okręg Przemysłowy, Konińskie Zagłębie Węgla Brunatnego i Poznański Okręg Przemysłowy.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa wielkopolskiego

Województwo wielkopolskie utworzono 1 stycznia 1999 z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Geografia

[edytuj | edytuj kod]
Mapa fizyczna województwa

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 29 826,50 km², co stanowi 9,5% powierzchni Polski[2]. Wielkopolskie jest drugim co do powierzchni województwem w Polsce (po woj. mazowieckim).

Położenie administracyjne

[edytuj | edytuj kod]

Województwo jest położone w środkowo-zachodniej Polsce i graniczy z województwami[3]:

Położenie historyczne

[edytuj | edytuj kod]

Województwa wielkopolskiego nie można jednoznacznie utożsamiać z historyczną Wielkopolską[4], gdyż obecnie nie należą do niego m.in.[5]:

W skład województwa wchodzą natomiast m.in.[6]:

Geomorfologia

[edytuj | edytuj kod]

Rzeźba terenu województwa wielkopolskiego, warunki geologiczne i glebowe zostały ukształtowane przez dwa zlodowacenia:

Topografia

[edytuj | edytuj kod]

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 284 km, to jest 2°33′08″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 228 km, co w mierze kątowej daje 3°19′44″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Najwyższym punktem jest wierzchołek Kobylej Góry – 284 m n.p.m.

Stosunki wodne

[edytuj | edytuj kod]
Pojezierze Wielkopolskie

Region wielkopolski leży w obrębie dorzecza Odry, przy czym 88% jego powierzchni odwadnia system cieków dorzecza Warty, a pozostałe 12% jest odwadniane przez systemy cieków Baryczy, Krzyckiego Rowu i Obrzycy. Jakość wód rzecznych jest w większości pozaklasowa, ale ich stan ulega stopniowej poprawie.

Na pojezierzach w części północnej i środkowej regionu występuje ok. 800 jezior, w tym 58% o powierzchni do 10 ha i 8% o powierzchni powyżej 100 ha. Największym jeziorem jest Jezioro Powidzkie – 10,36 km² wchodzące w skład Pojezierza Gnieźnieńskiego.

Klimat

[edytuj | edytuj kod]

Wielkopolska należy do najcieplejszych i najbardziej suchych regionów w Polsce[7]. Przeważają polarno-morskie masy powietrza, co sprawia, że lata są chłodniejsze, a zimy łagodniejsze niż we wschodniej bardziej kontynentalnej części kraju. Dominują wiatry zachodnie o prędkości od 2,5 do 3,5 m/s[7].

Średnie roczne ciśnienie atmosferyczne w regionie wynosi około 1005 hPa; średnia roczna temperatura wynosi około 8,2 °C, ku północy spada do około 7,6 °C, a na krańcach południowych i zachodnich osiąga około 8,5 °C[7]. Ekstremalne wartości temperatur w Wielkopolsce wynoszą od +38 °C w okresie letnim do −30 °C w okresie zimowym[7]. Niższe temperatury występują w siedliskach położonych w dolinach rzek, szczególnie na obszarach łąkowych i polach uprawnych w wyniku m.in. zwiększonej ewapotranspiracji[7].

Okres wegetacyjny należy do najdłuższych w Polsce, jego początek przypadający na około 28 marca rozpoczyna się w zachodniej Wielkopolsce[7]. Na Nizinie Południowowielkopolskiej wynosi około 228 dni, a na krańcach północnych około 216 dni[7].

Roczna suma opadów waha się od 500 do 550 mm[7]. Cechuje je nieregularność oraz nierównomierność w ciągu roku oraz wyraźny deficyt opadów występujący we wschodniej Wielkopolsce[7]. Charakterystyczne dla klimatu Wielkopolski jest częste, lecz nieregularne występowanie okresów bezopadowych, wywierające negatywny wpływ na rozwój roślin[7]. Średnia zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 51–57 dni[7].

Średnia wilgotność względna powietrza w Wielkopolsce wynosi 78%; największe niedosyty występują m.in. w środowisku miejskim[7].

Bogactwa naturalne

[edytuj | edytuj kod]
Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”

Głównymi mineralnymi surowcami energetycznymi Wielkopolski są węgiel brunatny, gaz ziemny, ropa naftowa i torf.[potrzebny przypis]

Złoża węgla brunatnego eksploatuje się w Konińskim Zagłębiu Węgla Brunatnego (KWB „Konin” i KWB „Adamów”), są bazą dla przemysłu energetycznego (Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin opalanej węglem brunatnym produkuje ponad 10% krajowej energii elektrycznej). Znaczne są też ilości złóż torfu, oblicza się, że jest ich 886 tys. ha o średniej miąższości 1,5 m. Odkryto złoża tego surowca o znaczeniu leczniczym – borowiny w Błażejewie, Ławicy i Mechnaczu. Ponadto bardzo duże pokłady węgla brunatnego zostały odkryte w okolicach Kościana. Jednak nie są one obecnie eksploatowane i prawdopodobnie ze względu na kosztowne przystosowanie tych terenów do budowy kopalni i konieczności przesiedlenia tysięcy ludzi nigdy nie będą.

Intensywnie eksploatuje się sól kamienną w kopalni soli w Kłodawie (około 20% krajowej produkcji). W Wapnie eksploatuje się bogate złoża gipsu.

Przeważają gleby bielicowe i rdzawe stanowiące 60% powierzchni oraz płowe i brunatne – 20%, pozostałe to głównie gleby obszarów podmokłych (opadowo-glejowe, glejobielicowe, murszowo-torfowe, mady rzeczne).

Według danych z 31 grudnia 2012 w woj. wielkopolskim lasy obejmowały powierzchnię 766,2 tys. ha, co stanowiło 25,7% jego powierzchni. 5,0 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[8].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo wielkopolskie miało 3 500 361 mieszkańców, co stanowiło 9,0% ludności Polski[9]. Wielkopolskie jest trzecim województwem pod względem liczby ludności w Polsce.

Dane z 30 czerwca 2023 r.[1]:

  • Piramida wieku mieszkańców w. wielkopolskiego w 2014 roku[9].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Administracja i polityka

[edytuj | edytuj kod]
Wejście do Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu

Samorząd wojewódzki

[edytuj | edytuj kod]

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Wielkopolskiego, składający się z 39 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Poznań. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

 Zobacz więcej w artykule Marszałek województwa, w sekcji Województwo wielkopolskie.

W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 1816 osób[14].

Administracja państwowa

[edytuj | edytuj kod]

W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji państwowej w województwie wynosiło 11 488 osób[14].

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Wielkopolski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Poznań[16], gdzie znajduje się Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu. W ramach urzędu działają także 4 delegatury: w Kaliszu, Koninie, Lesznie i Pile.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania[17]:

  • delegatura w Kaliszu powiaty: jarociński, kaliski, kępiński, krotoszyński, ostrowski, ostrzeszowski, pleszewski i miasto Kalisz;
  • delegatura w Koninie powiaty: kolski, koniński, słupecki, turecki i miasto Konin;
  • delegatura w Lesznie powiaty: gostyński, grodziski, kościański, leszczyński, rawicki, wolsztyński i miasto Leszno;
  • delegatura w Pile powiaty: chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, pilski, wągrowiecki i złotowski.

Ochrona przyrody

[edytuj | edytuj kod]
Pomnik przyrody – Dąb Sokół w Giewartowie

Stan na rok 2005:

  • 32 obszary chronionego krajobrazu (906 289 ha),
  • 88 użytków ekologicznych,
  • 48 obszarów wytypowanych do ochrony w Sieci Natura 2000,
  • 3601 pomników przyrody.

Powierzchnia obszarów prawnie chronionych: 932,6 tys. ha (9,0% prawnie chronionej powierzchni kraju)
w tym obszary chronionego krajobrazu – 78,9%, parki krajobrazowe – 18,5%, parki narodowe – 0,9%, rezerwaty przyrody – 0,6%.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
Lech Browary Wielkopolski

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. wielkopolskiego wynosił 154,2 mld zł, co stanowiło 9,5% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 44,6 tys. zł (106,3% średniej krajowej), co plasowało wielkopolskie na 3. miejscu względem innych województw[18].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. wielkopolskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3353,16 zł, co lokowało je na 6. miejscu względem wszystkich województw[19].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 148,6 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,0% do aktywnych zawodowo[20].

Według danych z 2013 r. 8,5% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. wielkopolskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[21].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. wielkopolskim wynosiła 103,8 mld zł, co stanowiło 10,5% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w wielkopolskim wynosiła 15,2 mld zł, co stanowiło 9,5% sprzedaży Polski[22].

Budżet województwa wielkopolskiego w 2013 r. zamknął się dochodami w wysokości 1170 mln zł oraz wydatkami w wysokości 1385 mln zł. Zadłużenie samorządu na koniec 2013 r. wyniosło 441,0 mln zł, co stanowiło 37,67% wysokości dochodów województwa[23][24].

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Autostrada A2 – węzeł „Krzesiny” (Poznań-Nowe Miasto)
Dworzec kolejowy Poznań Główny od strony peronów
Port lotniczy Poznań-Ławica

W Wielkopolsce krzyżuje się kilka szlaków komunikacyjnych. Przez Poznań i Konin przebiega trasa z Europy Zachodniej do Rosji. W kierunku południowym biegnie międzynarodowa trasa z Gdańska przez Poznań i Leszno do Pragi i dalej na południe Europy. Zbudowana jest tu autostrada A2, która biegnie od granicy zachodniej przez Poznań i Warszawę do Moskwy.

Głównymi węzłami kolejowymi są tutaj: Poznań, Piła, Ostrów Wielkopolski i Leszno. Pomiędzy Warszawą a Berlinem kursują pociągi EuroCity, które zapewniają szybkie połączenie komunikacyjne pomiędzy Poznaniem a Berlinem. Trasa ta została jako pierwsza w Polsce, dostosowana do europejskiego systemu szybkich przewozów.

W Poznaniu znajduje się międzynarodowy port lotniczy Poznań-Ławica.

Lotnisko powojskowe z długim betonowym pasem startowym znajduje się w Pile. W Michałkowie położonym ok. 5 km na północ od Ostrowa Wielkopolskiego znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Ostrowskiego. Lotnisko posiada krótki utwardzony pas oraz lądowisko trawiaste przez co mogą tam lądować tylko niewielkie samoloty. Małe samoloty mogą również lądować na lotnisku szybowcowym w Lesznie.

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

... – brak ciągłości drogi

Tabor kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

Województwo wielkopolskie jest właścicielem 73 pojazdów szynowych, z których stanowią 44 elektrycznych zespołów trakcyjnych oraz 27 spalinowych zespołów trakcyjnych i autobusów szynowych, których zakup dokonał Urząd Marszałkowski oraz samorządowy przewoźnik Koleje Wielkopolskie. Przewoźnikiem obsługującym tabor należący do województwa wielkopolskiego są Koleje Wielkopolskie oraz Polregio, które obsługuje trzy SA108 należące do UM.

21 października 2021 roku Koleje Wielkopolskie zdecydowały się na zakup dwóch kolejnych 36WEhd w ramach prawa opcji. Ich dostawa ma nastąpić jesienią 2023 roku[28].


Transport lotniczy

[edytuj | edytuj kod]

Nauka i oświata

[edytuj | edytuj kod]
Studenci na UAM

W 2012 w województwie wielkopolskim działało 39 szkół wyższych, w których studiowało 159,4 tys. osób. Największą szkołą wyższą jest Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, na którym według danych z 31 grudnia 2020 studiowało 37 116 osób[42].

Bezpieczeństwo publiczne

[edytuj | edytuj kod]

W województwie wielkopolskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Poznaniu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[43].

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jednostka SA132-012 została zniszczona w wypadku na przejeździe kolejowym.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2024-02-02] .
  2. Powierzchnia i w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 . Brak numerów stron w książce
  3. Rocznik Statystyczny Województwa Wielkopolskiego 2013, Urząd Statystyczny w Poznaniu, 8 stycznia 2014, s. 54, ISSN 1642-6657 . Za: dane Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii oraz Komendy Głównej Straży Granicznej.
  4. Rozumianą jako tereny województwa poznańskiego i województwa kaliskiego z czasów I RP bez starostwa drahimskiego (https://www.kul.pl/files/845/pdf/szady_geografia_struktur_2010.pdf, s. 118), tj. bez okolic Czaplinka.
  5. Korona w II połowie XVIII wieku [online], hgisb.kul.lublin.pl [dostęp 2020-12-06] .
  6. Religia i wyznania w Koronie w XVIII wieku [online], hgisb.kul.lublin.pl [dostęp 2020-12-06] .
  7. a b c d e f g h i j k l Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016–2020, umww.pl, Poznań 2016 [dostęp 2019-02-22] .
  8. Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
  9. a b Ludność GUS, stan na dzień 30 czerwca 2017.
  10. a b Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu: Wykonanie budżetów 2018 (kw. III) – Tabela 5: Wydatki bieżące i majątkowe. Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu. [dostęp 2019-01-10].
  11. a b Regionalna izba Obrachunkowa w Poznaniu: Wykonanie budżetów 2018 (kw. III) – Tabela 2: Dochody bieżące i majątkowe. Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu. [dostęp 2019-01-10].
  12. a b Regionalna Izba Obrachunkowa wR.I.O. Poznaniu Regionalna Izba Obrachunkowa wR.I.O., Wykonanie budżetów 2018 (kw. III) – Tabela 9: Zobowiązania [online], bip.poznan.rio.gov.pl [dostęp 2019-01-10] .
  13. a b GUS, Bezrobocie rejestrowane. I kwartał 2018 roku, „stat.gov.pl” [dostęp 2018-08-14]  (pol.).
  14. a b Rocznik Statystyczny Województwa Wielkopolskiego 2013, Urząd Statystyczny w Poznaniu, 8 stycznia 2014, s. 87, ISSN 1642-6657 .
  15. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory Samorządowe 2018. [dostęp 2019-08-12].
  16. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  17. (§ 3. Statut WUW w Poznaniu) Zarządzenie Nr 227/09 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 9 czerwca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2009 r., Nr 127, poz. 2089).
  18. Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
  19. Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
  20. Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.) [online], Główny Urząd Statystyczny, 26 kwietnia 2012 [dostęp 2012-05-20] .
  21. Ubóstwo w Polsce w 2013 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2013, s. 15. ISBN 978-83-7027-536-5. [dostęp 2014-10-09].
  22. Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820 .
  23. Działalność informacyjna» Wykonanie budżetów js» 2013» IV kwartał» Zobowiązania (tabela9) [online], Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu, 25 marca 2014 [dostęp 2014-10-03] .
  24. Działalność informacyjna» Wykonanie budżetów js» 2013» IV kwartał»Wydatki bieżące i majątkowe (tabela5) [online], Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu, 25 marca 2014 [dostęp 2014-10-03] .
  25. Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, styczeń 2014, s. 304–305, ISSN 1230-5820 .
  26. Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
  27. Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009.
  28. a b Koleje Wielkopolskie korzystają z opcji na dwa spalinowe Impulsy - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
  29. a b c d e Nasze pojazdy - Koleje Wielkopolskie [online], com.pl [dostęp 2024-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-26]  (pol.).
  30. Dwa pierwsze Elfy 2 z drugiego zamówienia dla Kolei Wielkopolskich odebrane [zdjęcia] - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
  31. https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/kolejne-dwa-elfy-2-w-wielkopolsce-100226.html
  32. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-26] .
  33. Wielkopolska zleci naprawę główną SA105 - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
  34. https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/naprawy-wielkopolskiego-sa13212-raczej-nie-bedzie-104758.html
  35. a b Szynobusowe problemy w Wielkopolsce - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
  36. Dwa Linki wracają na wielkopolskie tory - TransInfo [online], transinfo.pl [dostęp 2024-04-26]  (pol.).
  37. Koleje Wielkopolskie kupują 6-letniego Linka z Pesy - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
  38. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-26] .
  39. Spalinowe Impulsy Kolei Wielkopolskich wyjechały na trasy - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
  40. Najnowsze pojazdy w Kolejach Wielkopolskich - 36WEhd - Koleje Wielkopolskie Sp. z o.o [online], com.pl [dostęp 2024-04-26]  (pol.).
  41. Port Lotniczy Poznań Ławica Im Henryka Wieniawskiego – Lotnisko w Jeżyce Poznań na Firmstrony.pl http://jezyce-poznan-wojewodztwo-wielkopolskie.firmstrony.pl/lotnisko/port-lotniczy-poznan-lawica-im-henryka-wieniawskiego-jezyce-poznan.
  42. Stan zatrudnienia i liczba studiujących w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [online], bip.amu.edu.pl [dostęp 2021-03-28]  (pol.).
  43. Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie artykułu: "Województwo_wielkopolskie" pochodzącego z Wikipedii
Oryginał | Edytuj | Historia i autorzy | GNU FDL