W Polsce odkryto ślady najstarszych kopalnych czworonogów: artykuł nr 6574
2010-01-08 00:46:22 Zoologia
Odciski stóp i kości najstarszych czworonożnych zwierząt lądowych odkryli polscy naukowcy, prowadząc wykopaliska w Górach Świętokrzyskich. Wyniki swoich badań publikują na łamach najnowszego numeru prestiżowego tygodnika naukowego "Nature". Po opublikowaniu badań przez polskich naukowców trzeba będzie zmienić podręczniki do paleontologii.
W nieczynnym kamieniołomie Zachełmie pod Kielcami w Górach
Świętokrzyskich naukowcy z Polskiego Instytutu Geologicznego oraz
Uniwersytetu Warszawskiego odkryli skamieniałości i odciski stóp
tetrapodów (czworonożnych kręgowców). Okazało się, że są one starsze o
ok. 18 mln lat od najstarszych tego typu skamieniałości znanych nauce.
Z pierwszych tetrapodów wywodzą się płazy, gady, ptaki i ssaki.
Znalezisko pochodzi z okresu dewońskiego, sprzed 395 mln lat.
Paleontolodzy odkryli m.in. kilka "dróżek" zrobionych stopami zwierząt.
Część śladów ma nawet 26 cm szerokości. Oznacza to, że zostawiły je
zwierzęta wielkości około 2,5 metra. Były też mniejsze osobniki o
długości ciała około pół metra - opisują autorzy.
"Waga tego znaleziska polega na tym, że są to bardzo stare tropy,
pozostawione przez zwierzęta z czterema łapami i palcami, w osadach
płytkiego morza i jego brzegu" - wyjaśnia w rozmowie z PAP współautor
artykułu, Grzegorz Niedźwiedzki z Uniwersytetu Warszawskiego. Jak
podkreśla, oznacza to, że takie czworonogi istniały blisko 20 mln lat
wcześniej niż do tej pory przypuszczano.
W 2002 roku badacze znaleźli pierwszy okaz odcisku łapy tetrapoda.
"Wówczas nie wiedziałem, że to tak ważny z naukowego punktu widzenia
obiekt paleontologiczny. Dopiero kolejne znaleziska z 2004 r. i 2007 r.
oraz 2008 r. wyjaśniły zagadkę tajemniczych odcisków z Gór
Świętokrzyskich" - opisuje.
Powszechnie uważa się, że tetrapody wyewoluowały z ryb. Po drodze miało
być stadium przejściowe w postaci elpistostegidów (grupa kopalnych ryb
trzonopłetwych), o głowie podobnej kształtem do głowy tetrapodów, ale z
wieloma rybimi cechami ciała, takimi jak płetwy zamiast nóg.
Przykładem zwierzęcia z grupy elpistostegidów jest Tiktaalik (nazwa w
języku Inuitów oznacza rybę miętusa), którego skamieniałość odkryto w
2006 r. w arktycznej części Kanady. Tiktaalik miał tak zbudowane płetwy
piersiowe, że mogły zginać się w połowie. Poruszał się na nich jak na
łapach. Dzięki temu zwierzę mogło spędzać dużo czasu także na lądzie.
Jak komentuje dla PAP współautor artykułu, prof. Marek Narkiewicz z
Polskiego Instytutu Geologicznego, dzięki najnowszemu odkryciu nie
tylko przesunięto wiek pojawienia się najstarszych znanych czworonogów.
"Wyeliminowaliśmy również elpistostegidy jako przodków czworonogów.
Okazuje się, że elpistostegidy żyły już po ich pojawieniu się" -
podkreśla.
Istotny w polskim odkryciu jest fakt, że znalezisko z Gór
Świętokrzyskich jest starsze o 10 mln lat od najstarszych
skamieniałości elpistostegidów. Możliwe, że elpistostegidy nie były
formą przejściową pomiędzy rybami a tetrapodami, ale zwierzętami
reliktowymi, które przetrwały jako osobna odnoga ewolucyjna.
Profesor Narkiewicz podkreśla, że badania dały również nowe spojrzenie
na środowisko, w którym wykształciła się czworonożność. "Nie były to,
jak do tej pory uważano, bagna czy lasy przybrzeżne lub wody
śródlądowe, a rozległy, płytki, odległy od lądów, okresowo wysychający
zbiornik morski" - opisuje.
Jak podsumowują Philippe Janvier i Gael Clement w komentarzu
zamieszczonym w "Nature", ewolucyjne przejście od ryb do lądowych
zwierząt czworonożnych wydawało się być bardzo dobrze udokumentowane w
nauce. "Teraz jednak w sam środek tego uporządkowanego obrazu został
wrzucony granat" - napisali.