Jeśli na spacer – to tylko w Krakowie!

Z końcem sierpnia rusza akcja Jeśli na spacer – to tylko w Krakowie!, której głównym celem jest uwrażliwienie mieszkańców Krakowa i okolic na otaczający świat przyrody. Projekt polega na organizacji cyklu ogólnodostępnych spotkań w formie spacerów. Pomysłodawcą i organizatorem przedsięwzięcia jest Fundacja Rozwoju Gmin Polskich.
Akcja „Jeśli na spacer – to tylko w
Krakowie!” to cykl dziesięciu spotkań zaplanowanych w okresie od
sierpnia do września 2010 r., podczas których uczestnicy wydarzenia
będą spacerować po tych częściach Krakowa, które są szczególnie cenne
przyrodniczo. Punktami docelowymi wycieczek są: Bielańsko – Tyniecki
Park Krajobrazowy, rezerwaty przyrody – Bonarka, Panieńskie Skały i
Skołczanka oraz inne tereny wartościowe przyrodniczo i krajobrazowo –
Łąki Nowohuckie, Zakrzówek i okolice, Łąki w Toniach, Dolina Prądnika,
Aleja Waszyngtona, Łąki Kostrzyckie.

Akcja ma na celu rozwinięcie wrażliwości ekologicznej i wiedzy wśród
mieszkańców Krakowa i okolic, budowanie ich szacunku do przyrody,
uświadamianie im zagrożeń środowiska przyrodniczego oraz zmniejszenie
ubocznych i uciążliwych skutków dynamicznego rozwoju miasta poprzez
rzetelną informację, edukację i kształtowanie świadomości ekologicznej.

Spotkania będą wyjątkową okazją do zapoznania się z fauną i florą
występującą na terenie miasta Krakowa oraz zadawania pytań prowadzącym
spacery – krakowskim botanikom i zoologom. Całość działań zakończy
wydanie publikacji z opisem, zdjęciami i mapą przyrody miasta Kraków.
Folder będzie dostępny dla wszystkich zainteresowanych nieodpłatnie w
instytucjach zajmujących się promocją miasta Krakowa oraz ochroną
przyrody występującej na jego terenie.

Informacje na temat harmonogramu spacerów będzie można znaleźć na
stronie internetowej organizatora
portalach związanych z miastem Kraków oraz w punktach informacyjnych
Krakowa.

Spotkania realizowane są w ramach projektu współfinansowanego ze
środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w
Krakowie.

O Fundacji Rozwoju Gmin Polskich
Fundacja Rozwoju Gmin Polskich powstała w sierpniu 2009 r. z inicjatywy
Anny Świątek i Marii Wojtachy. Ideą założycielek było dotarcie do jak
największej części społeczeństwa gmin polskich i umożliwienie jej
ciągłego rozwoju poprzez poprawę warunków życia, ochronę środowiska
naturalnego, wspieranie edukacji oraz propagowanie i szerzenie kultury.
Fundacja szczególną opieką zamierza otoczyć osoby, które chcą rozwijać
swoje zainteresowania i pasje, jednak z różnych powodów nie mają takich
możliwości. Działania te będą realizowane przez organizowanie
bezpłatnych szkoleń, warsztatów czy konferencji mających na celu
ułatwienie dostępu do edukacji oraz przyczynienie się do poprawy
jakości życia polskiego społeczeństwa.
Równie ważnym obszarem działań Fundacji jest aktywna pomoc gminom w
usprawnieniu ich systemu zarządzania, finansowania oraz sposobu
administrowania nimi.
Szczególną uwagę i wsparcie Fundacja chce skierować w stronę polskiego
sektora NGO poprzez budowanie partnerstwa i doradzanie organizacjom
pozarządowym, promocję i organizację wolontariatu oraz budowę
społeczeństwa obywatelskiego.

21.08.2010
Kompleks łąk w Kostrzu (zbiórka o godz. 10:00 przy Nowohuckim Centrum
Kultury w okolicach pomnika NSZZ Solidarność (od strony Placu
Centralnego, Nowa Huta)

Kompleks łąk w Kostrzu – okolice Kampusu 600-lecia Odnowienia
Uniwersytetu Jagiellońskiego (pomiędzy Skotnikami, Kostrzem i
Pychowicami) jest jednym z miejsc na terenie Krakowa, gdzie do dziś
zachował się kulturowy krajobraz charakteryzujący się bogactwem zasobów
przyrodniczych i historycznych. Obejmuje on kompleks łąk i lasków, w
skład którego wchodzą m.in. Łąki Królówki i las na Górze Pychowickiej.
Łączna powierzchnia kompleksu to 3,9 km2. Większa część kompleksu łąk
znajduje się na terenie Bielańsko – Tynieckiego Parku Krajobrazowego
należącego do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Na łąkach w
okolicach III Kampusu UJ spotyka się dużą różnorodność siedlisk
przyrodniczych m.in. zbiorowiska olszowe z dominującym gatunkiem olszą
czarną i niewielkim udziałem brzozy. Przy drogach natomiast – w
miejscach obok przylasków – spotyka się krzewy jeżyn Rubus sp. Ponadto
przy wysuniętym najbardziej na północ zbiorniku wodnym znajduje się
lasek dębowy, w którym obok dębu szypułkowego występuje brzoza
brodawkowata, świerk pospolity i olsza czarna. Dodatkową atrakcję
przyrodniczą stanowią porozrzucane nierównomiernie wśród łąk pola
uprawne i plantacje wikliny. Na wierzchowinie Góry Pychowickiej rośnie
las przecięty pasem muraw kserotermicznych z dużym udziałem drzew i
krzewów m.in. brzozą, lipą drobnolistną, dąbem szypułkowym i grąbem
zwyczajnym. Ponadto występują tu takie gatunki, jak: modrzew
europejski, jawor, klon zwyczajny, sosna i in. Na obszarze kompleksu
łąk w Kostrzu spotkać można następujące zbiorowiska łąkowe: łąka
trzęślicowa, łąka ostrożeniowo-rdestowa, szuwar turzycy zaostrzonej,
łaka niskoturzycowa, łąka świeża, wtórna murawa kserotermiczna, łąka
ostrożeniowa oraz zespół wiązówki błotnej. Ponadto występują tu płaty
łąk objęte różnymi stadiami sukcesji (opanowane przez wysokie byliny i
zubożone w gatunki w porównaniu z zespołami o typowym charakterze),
zbiorowiska ruderalne oraz powierzchnie zajmowane przez uprawy.
Zbiorowiska te reprezentują siedliska zagrożonych w skali Europy
gatunków roślin i zwierząt, z tego powodu zamieszczone zostały w
Dyrektywie Habitatowej na liście siedlisk przyrodniczych o tzw.
znaczeniu wspólnotowym. Szczególnie cennym zespołem jest również łaka
niskoturzycowa należąca do zbiorowisk bardzo rzadko spotykanych na
terenie miasta. Z występujących na terenie kompleksu łąk w Kostrzu
motyli na uwagę zasługuje kilka związanych z występującymi tu
zbiorowiskami łąkowymi: paź królowej, modraszek telejus modraszek
nausitous, modraszek alkon oraz czerwończyk fioletek. Należą do
najrzadszych gatunków motyli na świecie i umieszczone zostały na
listach gatunków o tzw. znaczeniu wspólnotowym Dyrektywy Siedliskowej.
W Dyrektywie Siedliskowej znalazł się również czerwończyk fioletek. W
Polsce gatunki te objęte zostały ochroną prawną. Na terenach łąk w
Kostrzu znajdują się trzy ostoje płazów: dwa większe zbiorniki wodne i
zespół trzech mniejszych zbiorników wraz z obniżeniem terenu czasowo
zalewanym przez wodę (jesień, wczesna wiosna, okresy obfitych opadów).
Zaobserwowano tu łącznie siedem gatunków płazów: ropucha szara,
rzekotka drzewna, żaba wodna, żaba moczarowa, żaba śmieszka, traszka
grzebieniasta, traszka zwyczajna. Sześć z oznaczonych gatunków płazów
obserwowano już na terenie Krakowa, natomiast żaba śmieszka jest tu
notowana po raz pierwszy. Stanowiska płazów różniły się pod względem
składu oraz liczebności poszczególnych gatunków. Częstym gatunkiem jest
także jaszczurka żyworodna oraz  jaszczurka zwinka. Ponadto
obserwowano tu zaskrońca zwyczajnego. Wszystkie zaobserwowane na
terenie Łąk Królówki płazy i gady podlegają w Polsce ochronie prawnej.
Szczególnie cenne są najrzadsze w skali miasta gatunki: traszka
grzebieniasta i żaba moczarowa. Fauna gadów na terenie Krakowa jest
bardzo uboga – wyróżniono tu tylko trzy gatunki. Na uwagę zasługuje
również fakt, że traszka grzebieniasta, żaba moczarowa, żaba wodna,
żaba śmieszka oraz jaszczurka zwinka są gatunkami o tzw. znaczeniu
wspólnotowym szczególnie narażonymi w skali całej Europy. W okolicach
III Kampusu UJ zaobserwowano w sumie 55 gatunków ptaków. Pospolite na
całym obszarze były: piecuszek, łozówka, pokląskwa, bażant i
cierniówka, rzadziej spotyka się pokrzewkę ogrodową, mysikrólika,
wróbla , mazurka, pustułkę, świergotka łąkowego, słowika rdzawego,
białorzytkę, grubodzioba obserwowano rzadko. Dla większości z
wymienionych poniżej gatunków kompleks Łąk Królówki i treny przyległe
stanowią terytoria lęgowe, natomiast dla jerzyka, bociana białego,
dymówki i gawrona – miejsca żerowania. Gatunki ptaków występujące na
terenach przyległych do III Kampusu UJ podlegają ochronie prawnej.
Wyjątek stanowią jedynie gatunki objęte w Polsce prawem łowieckim:
bażant, kuropatwa, krzyżówka, gołąb grzywacz. Trzy z występujących tu
gatunków ptaków umieszczone zostały na liście ptaków zagrożonych w
skali Europy (Dyrektywa Ptasia): derkacz, dzierzba gąsiorek, bocian
biały. W skali Małopolski są to gatunki nieliczne. Ponadto 6 gatunków
nietoperzy występuje w kawernach zlokalizowanych na Górze Pychowickiej.
Są to: podkowiec mały, nocek duży, nocek Natterera M., gacek brunatny,
gacek szary oraz mopek. W najbliższej okolicy w kawernach na Górze
Solnik obserwowano dodatkowo nocka orzęsionego. Wszystkie wyróżnione w
tej okolicy gatunki nietoperzy objęte są w Polsce ochroną prawną. Do
szczególnie narażonych w skali Polski należą: podkowiec mały i nocek
orzęsiony (kategoria zagrożenia – ginące). Wszystkie wyróżnione na
terenie badań gatunki nietoperzy umieszczone zostały na liście gatunków
szczególnie cennych w skali Europy.

22.08.2010
Łąki Nowohuckie (zbiórka o godz. 10:00 na rogu ul. Gronostajowej i S.
Grota Roweckiego (koło Kampusu UJ)

Łąki Nowohuckie stanowią pierwszy znajdujący się w granicach miasta
Krakowa użytek ekologiczny, który charakteryzuje się unikalną w skali
miasta różnorodnością biologiczną. Na obszarze 57 ha można spotkać 10
zbiorowisk roślinnych m.in. łąki wilgotne, łąkę świeżą, szuwar
trzcinowy, szuwary turzycowe, a także zbiorowiska ruderalne. Wyjątkowo
bogata jest tu flora roślin kwiatowych, gdyż na powierzchni około 70 ha
zanotowano występowanie ponad 370 gatunków. Kilka gatunków należy do
rzadkich lub wymierających w skali kraju, np.: chronione storczyk
krwisty i goździk kropkowany oraz kozłek lekarski i rutewka
wąskolistna. Najważniejszą grupą zwierzęcą znajdującą się na tym
terenie są ptaki (łącznie 63 gatunki) – gniazdują tam 34 gatunki, a
dodatkowe występują gatunki żerujące i zalatujące. Występują tu gatunki
chronione przez międzynarodowe konwencje (Dyrektywa Ptasia UE)
m.in. derkacz, gąsiorek oraz gnieżdżący się w najbliższym sąsiedztwie
bączek. Ptaki te zagrożone są wyginięciem w całej Europie, bączek
natomiast to gatunek wymieniany w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.
Gnieżdżą się tu także dwie pary drapieżnych błotniaków stawowych. Dla
kolejnych 16 gatunków łąki są ważnym obszarem całorocznego żerowania.
Bogactwo środowisk roślinnych znajduje odbicie w liczebności owadów.
Należy tu wymienić gatunki zagrożone w Europie, w Polsce objęte ochroną
prawną: czerwończyk nieparek, czerwończyk fioletek, którego larwy
żerują na równie zagrożonym rdeście wężowniku oraz żerujące na
krwiściągu lekarskim motyle modraszki modraszek telejus oraz modraszek
nausitos. Co więcej – pradolina Wisły, w której znajdują się Łąki
Nowohuckie jest jednym z ważniejszych w Europie korytarzy ekologicznych
umożliwiającym migracje zwierząt w skali ogólnokrajowej. Użytek, ze
względu na duży obszar jaki zajmuje, chroni liczny zespół gatunków,
których występowanie byłoby niemożliwe na mniejszej powierzchni.
Przykładem może być błotniak stawowy – ptak drapieżny gnieżdżący się na
tym terenie. Dzięki swej różnorodności przyrodniczej Łąki Nowohuckie są
cennym obiektem dydaktycznym umożliwiającym prowadzenie różnorodnych
zajęć praktycznych bezpośrednio w naturze, dając podstawę budowania
doświadczeń poznawczych różnym grupom wiekowym. Są również dostępnym
dla ogółu społeczeństwa obiektem rekreacyjnym Nowej Huty. Będąc
samodzielnym celem spacerów okolicznych mieszkańców, łąki znalazły się
także na trasie Nowa Huta – Dłubnia Greenway. Jest to trasa rowerowa
realizowana również jako wspólny projekt członków koalicji Forum dla
Nowej Huty w ramach międzynarodowej trasy Szlak Bursztynowy – Amber
Trail Greenway, prowadzącej z Budapesztu do Krakowa i dalej wzdłuż
Wisły do Gdańska.

28.08.2010
Rezerwat przyrody Skołczanka i Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy
(zbiórka o godz. 10:00 na przystanku Kąty przy ul. Tynieckiej, pod
wiaduktem)

Skołczanka (powierzchnia: 36,77 ha; przedmiot ochrony: zrębowe wzgórze
wapienne ze zróżnicowanymi biocenozami, stanowisko fauny środowisk
kserotermicznych, w tym rzadkich i zagrożonych gatunków owadów, został
utworzony w 1957 r. w ówczesnej wsi Tyniec. Położony jest w północnej
części kompleksu leśnego Uroczysko Tyniec w obrębie
Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego. Chroni las
sosnowo-jodłowo-bukowy, roślinność kserotermiczną a w szczególności
około 500 gatunków rzadkich motyli i błonkówek.
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy znajdują się na terenie
województwa małopolskiego. Obejmuje fragment doliny Wisły pomiędzy
Krakowem a Ściejowicami i jest częścią Zespołu Jurajskich Parków
Krajobrazowych. W obrębie Parku znajdują się trzy ważne kompleksy
leśne: Lasek Wolski, drzewostany w okolicach Tyńca i Czernichowa. Nazwa
parku wywodzi się od dwóch klasztorów położonych na terenie parku:
Klasztoru Ojców Kamedułów na Bielanach oraz Opactwa Ojców Benedyktynów
w Tyńcu.
Na terenie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego znajduje się 63
pomniki przyrody, np: aleja lip drobnolistnych przy Opactwie
Benedyktynów, Jaskinia Kryspinowska, Park przy Willi Decjusza. Do
zabytków na terenie parku należą liczne kościoły i klasztory: Kościół
Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie, Zespół Opactwa
Benedyktynów w Tyńcu, Kaplica Różańcowa w Czernichówku, Kaplica pw.
Matki Boskiej Śnieżnej w Bodzowie, oraz równie liczne zespoły dworskie
i parki zabytkowe: Zespół dworski w Chełmie, Dwór w Kole Tynieckim,
Zespół dworski w Ściejowicach, Willa Decjusza, Zabytkowy park dworski w
Czernichowie.

29.08.2010
Rezerwat Bonarka wraz  ze stawami przy stacji PKP Bonarka i
Kamieniołomem Liban (zbiórka o godz. 10:00 przy ul. Kamieńskiego przy
wejściu do Rezerwatu Bonarka)

Rezerwat Bonarka (powierzchnia: 2,29 ha; przedmiot ochrony: rezerwat
geologiczny, uskoki geologiczno – tektoniczne, powierzchnie abrazyjne,
odsłonięte utwory jurajskie, kredowe i trzeciorzędowe).
Jest to jeden z  pięciu rezerwatów przyrody położonych na terenie
miasta Krakowa. Jest to rezerwat, którego głównym celem jest ochrona
zasobów geologicznych. Przedmiotem ochrony są tu: uskoki geologiczno –
tektoniczne, powierzchnie abrazyjne oraz odsłonięte utwory jurajskie,
kredowe i trzeciorzędowe.  Jest on położony jest w jednej z
cenniejszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym części miasta.
W sąsiedztwie znajduje się m.in. Kopiec Krakusa, kamieniołom Liban,
kompleks zbiorników wodnych przy Stacji PKP Kraków Bonarka, Wzgórze
Lasoty, oraz Staw Płaszowski. Ochronie, na tym terenie podlega odkrywka
geologiczna w nieczynnym kamieniołomie – odsłonięcia skał jurajskich,
kredowych i trzeciorzędowych; kredowa powierzchnia abrazyjna, uskoki.
Stawy przy stacji PKP Kraków Bonarka to kompleks około 10 niewielkich
zbiorników wodnych położonych przy stacji PKP Kraków Bonarka, z których
część jest już wyschnięta. Te, w których nadal znajduje się woda, są
zarybione. Brzegi zbiorników w różnym stopniu porośnięte są trzciną i
pałką wodną. Wyschnięte zbiorniki w całości porasta roślinność wodna.
Miejsce to, szczególnie w okresie letnim, wykorzystywane jest do
rekreacji jako kąpielisko lub miejsce wędkowania. Główne zagrożenia to
budowana w najbliższym sąsiedztwie estakada, nielegalnie urządzone
kąpieliska i zaśmiecanie.
Stawy położone są w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i
przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się m.in.
kamieniołom Liban, Kopiec Krakusa, Wzgórze Lasoty, Staw Płaszowski oraz
Rezerwat Bonarka. Cały ten teren został zaproponowany przez Fundację
Wspierania Inicjatyw Ekologicznych do objęcia ochroną w formie zespołu
krajobrazowo – przyrodniczego.
Kamieniołom Liban to nieczynne wyrobisko wapienia o dużych walorach
krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych. W spągu kamieniołomu
znajdują się dwa zbiorniki wodne stanowiące ostoje ptactwa wodnego.
Pozostała część dna porośnięta przez rośliny wilgociolubne takie jak
pałka wodna, wierzby. Krawędzie kamieniołomu od strony zachodniej
porośnięte są drzewami. Po stronie zachodniej za ulicą Swoszowicką
znajduje się kompleks leśny stanowiący ostoję ptaków – m.in.
drapieżnych (myszołów). Wschodnia krawędź kamieniołomu pozbawiona jest
drzew, znaleźć tu można pozostałości muraw kserotermicznych (klasa:
Festuco – Brometea). Murawy kserotermiczne występują również na
zboczach kamieniołomu. Okolica jest miejscem często odwiedzanym przez
mieszkańców Krakowa i turystów. Dno kamieniołomu jest niedostępne.
Poważnym zagrożeniem jest zarastanie muraw kserotermicznych spowodowane
brakiem wypasu zwierząt czy też brakiem koszenia. Kamieniołom Liban
położony jest w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i
przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się m.in. Kopiec
Krakusa, kompleks zbiorników wodnych przy Stacji PKP Kraków Bonarka,
Wzgórze Lasoty, Staw Płaszowski oraz Rezerwat Bonarka. Cały ten teren
został zaproponowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych
do objęcia ochroną w formie zespołu krajobrazowo – przyrodniczego.
Podczas II wojny światowej znajdował się tu obóz pracy- Służby
Budowlanej (niem. Straflager des Baudienstes im Generalgouvernement),
utworzony przez Niemców na terenie przedsiębiorstwa „Krakowskie
Wapienniki i Kamieniołomy Ska Akc.” (od nazwiska założyciela
przedsiębiorstwa – Bernarda Libana – zwanego potocznie Libanem) w
krakowskiej dzielnicy Podgórze w południowym wzgórzu Krzemionek
Podgórskich. Obóz istniał od 15 kwietnia 1942 roku do 22 lipca 1944
roku. Przeciętnie przebywało w nim 400 więźniów (przez cały okres
istnienia przeszło 2 tys.) – Polaków i Ukraińców, którzy pracowali w
bardzo ciężkich warunkach w kamieniołomach i wapiennikach. Podczas
likwidacji obozu z ogólnej liczby 170 więźniów, 146 zdołało uciec;
pozostałych Niemcy rozstrzelali na miejscu. W 1993 r. na obszarze obozu
wykonywano zdjęcia do scen obozowych filmu Lista Schindlera Stevena
Spielberga. Wybudowano w tym celu scenografię, której liczne fragmenty
pozostały do dziś.

04.09.2010
Panieńskie Skałki i Sikornik (zbiórka o godz. 10:00 na parkingu przy
ul. Kukułczej obok Baby Jagi koło przystanku autobusu linii 134 na
drodze dojazdowej do ZOO)

Panieńskie Skały (powierzchnia: 6,41 ha; przedmiot ochrony: wąwóz
jurajski z wychodniami skał wapiennych, naturalny las bukowy i
grądowy), zostały założone w 1953. Znajduje się ten rezerwat w
zachodniej części Krakowa, w północnej części Pasma Sowińca na terenie
Lasu Wolskiego, od strony Woli Justowskiej. Tereny te wchodzą w skład
Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego. Ochroną objęto dolną część
długiego i głębokiego wąwozu zwanego Wolskim Dołem. Wąwóz ten w górnej
części jest lessowy, w dolnej skalisty. Ma strome ściany o wysokości od
kilku do kilkunastu metrów. Jego dnem prowadzi ścieżka zwana chodnikiem
Grabowskiego – był to autor pierwszego przewodnika po Krakowie i
okolicach. On też spopularyzował w 1822 r. nazwę Panieńskie skały.
Dawniej nazywano je również Wolskimi Skałami lub Przygrzybem.
Wapienne skały pochodzą z okresu górnej jury i tworzą w Wolskim Dole
bramę. Nazwa skał pochodzi od zakonnic z niedalekiego Klasztoru
Norbertanek na Salwatorze, które schroniły się w tych okolicach podczas
inwazji Tatarów w 1241 roku. Według popularnej legendy, zakonnice
zostały w ostatniej chwili ocalone cudownie od hańby i śmierci, gdyż
skałki zamknęły się za nimi, chroniąc je przed napastnikami. W miejscu
rzekomego cudu stoi dziś figura Matki Boskiej. Według innej wersji, gdy
Tatarzy dopędzali zakonnice skały zapadły się pod nimi chroniąc je
przed pohańbieniem. Podobno pod skałami jest komnata i stół przy którym
zasiadają do modlitwy, co jeszcze niedawno można było zobaczyć przez
szczelinę w skale. Zbocza rezerwatu porasta naturalny las bukowy
(najstarszy w rejonie Lasu Wolskiego, większość drzew ma ok. 140-160
lat) z domieszką dębu, sosny, grabu i jaworu. Drzewostan bowiem tego
lasu chroniony był od 1917 r. gdy las został wykupiony przez Kasę
Oszczędności Miasta Krakowa. Dzięki temu też w lesie Wolskiego Dołu
uchowały się bardzo stare okazy kwitnącego bluszczu pospolitego
(bluszcz kwitnie dopiero po kilkudziesięciu latach życia). W runie
leśnym wiosną, przed rozwojem liści przez drzewa zakwitają: zdrojówka
rutewkowata, zawilec gajowy, szczyr trwały, śledziennica skrętolistna,
kokorycz pełna, fiołek Rivina, miodunka ćma, przylaszczka pospolita.
Występuje też kopytnik pospolity, konwalia majowa, a nawet rzadki
wawrzynek wilczełyko. W pobliżu rezerwatu znajdował się drewniany
kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski, w którym nakręcono ostatnią
scenę filmu „Potop” w reżyserii Jerzego Hoffmana. Obiekt spłonął
doszczętnie w nocy z 5 na 6 kwietnia 2002 roku; najbardziej
prawdopodobną przyczyną było podpalenie.
Górujące nad miastem wzgórze Bł. Bronisławy, zwane także Sikornikiem
(nazwą tą określa się również las i okolice wzgórza), jest miejscem
szczególnym. Roztaczający się stąd wspaniały widok na dolinę Wisły i
dalej, na Tatry (widoczne przy dobrej pogodzie), cisza, bliskość
przyrody i duch historii przyciągają od lat mieszkańców Krakowa, którzy
odbywają tu niedzielne spacery. Niewątpliwą atrakcją jest wspinaczka na
usytuowany na wzgórzu Kopiec Kościuszki. Został on usypany w 1823 roku
z ziemi przywiezionej z Racławic. W latach 1850-1854 Austriacy otoczyli
kopiec fortyfikacjami (Fort Kościuszko), które stały się jednym z
przystanków na szlaku Twierdzy Kraków. Znaczną część Sikornika zajmuje
kompleks leśny. Występujące tu zbiorowiska roślinne zalicza się do
zarośli grądowych (Tilio-Carpinetum), które pierwotnie porastały
większą część obszaru Krakowa. Jest to jeden z cenniejszych i najlepiej
zachowanych grądów w mieście, bogaty w gatunki flory i fauny. W jego
runie można podziwiać wczesnowiosenne kwiaty m.in: ziarnopłona
wiosennego Ranunculus ficaria, zawilca gajowego Anemone nemorosa,
miodunkę ćmę Pulmonaria obscura, jaskra kosmatego Ranunculus
lanuginosus, kopytnika pospolitego Asarum europaeum czy gwiazdnicę
wielkokwiatową Stellaria holostea.
W bezpośrednim sąsiedztwie Sikornika znajduje się największy kompleks
leśny Krakowa – Las Wolski, w którym również spotykamy grądy.

05.09.2010
Łąki w Toniach (zbiórka o godz. 10:00 przed Fortem 44 ?Tonie”; możliwy
dojazd na miejsce autobusem linii 120 z Nowego Kleparza)

Łąki w Toniach to teren, na którym występują zwierzęta chronione
dyrektywami unijnymi. Są wśród nich ptaki – derkacz i dzierzba gąsiorek
oraz motyle czerwończyk fioletek i czerwończyk nieparek. Warto także
zaznaczyć, iż jest to obszar okolicach Sudołu, gdzie można zaobserwować
bociany białe oraz różne gatunki płazów.

11.09.2010
Dolina Prądnika (zbiórka o godz. 10:00 na rogu ul. Opolskiej i
Mackiewicza – koło przystanku MPK Mackiewicza)

Dolina Prądnika znajduje się w północnej części Krakowa. Teren ten był
zgłaszany w roku 2006 do objęcia ochroną jako użytek ekologiczny, a w
roku 2007 proponowano pogłębienie Doliny na tym odcinku. Obszar ten
jest bardzo zróżnicowany faunistyczne w obrębie lasu łęgowego, o czym
najlepiej świadczy fakt, iż stwierdzono w Dolinie obecność 38 lęgowych
gatunków ptaków, a kilka kolejnych nieregularnie odbywa tu lęgi. Jest
to jedyne miejsce na terenie miasta, gdzie spotkać można pliszki
górskie. Bardzo bogato prezentuje się tutaj także fauna owadów, gdyż
zobaczyć tu można aż 45 gatunków motyli dziennych, co stanowi łącznie
30% gatunków występujących na terenie Polski i aż 50% całej fauny
motyli stwierdzonych na terenie Krakowa. W granicach Doliny Prądnika
istnieje również niewielka populacja czerwończyka nieparka gatunku
wyszczególnionego w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.

12.09.2010
Zalew Zakrzówek i okolica (zbiórka o godz. 10:00 przy starej pętli
autobusowej na ul. Twardowskiego)

Zakrzówek to obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy VIII Dębniki.
Dawna wieś włączona do Krakowa w 1910. Pierwsze wzmianki o Zakrzówku
pochodzą z 1238. W drugiej połowie XIX wieku zostały zbudowane tutaj
umocnienia i koszary, które stanowiły część twierdzy Kraków.
Na Zakrzówku znajduje się znany krakowianom Zalew Zakrzówek, który
powstał w 1990 po zalaniu starego kamieniołomu wapienia. Składa się on
z dwóch zbiorników, połączonych przesmykiem. Brzegi zalewu stanowią
jedno z ulubionych miejsc wypoczynkowych Krakowian, jednak kąpiel w
zalewie jest obecnie zabroniona. Na terenie zalewu kręcono film Jurka
Bogajewicza pt. Boże skrawki.
Akwen udostępniony jest obecnie dla celów nurkowania; dzierżawi go
Centrum Nurkowe Kraken. Podwodne atrakcje spoczywają na głębokości 7-21
metrów i obejmują m.in. dużego fiata, autobus, furgonetkę, łodzie oraz
dawną przebieralnię robotników. Pod wodą znajduje się także granitowa
tablica upamiętniająca Karola Wojtyłę, który pracował na terenie
kamieniołomu podczas II wojny światowej. Maksymalna głębokość zalewu
wynosi 32 m. Widoczność pod wodą potrafi sięgać 15 metrów, jednak
poniżej ok. 23 metrów głębokości widoczność spada drastycznie z powodu
zalegającego siarkowodoru.
W sąsiedztwie zalewu znajdują się grupy skałek i ścian skalnych,
nazywane Skałkami Twardowskiego, Do 1990 roku były one eksploatowane
jako wapienny kamieniołom. Jak głosi legenda, wśród okolicznych urwisk,
mistrz Twardowski prowadził szkołę magii i czarnoksięstwa. Pewnego
dnia, w wyniku eksplozji laboratorium, powstały skałki, które otrzymały
jego imię. W rzeczywistości skałki te zaczęto łączyć z postacią
Twardowskiego dopiero pod koniec XIX w., jako że w istocie Twardowski
działał na terenie innych skałek – Krzemionek Podgórskich na Podgórzu i
tam też była jego pracownia.
Skałki Twardowskiego (Zakrzówek) są intensywnie wykorzystywane przez
krakowskich wspinaczy – na ich terenie znajduje się duża liczba dróg
wspinaczkowych, wyposażonych w stałą asekurację. Ze względu na dogodny
dojazd, popularność tego miejsca wśród wspinaczy doprowadziła do
specyficznej formy erozji – wyślizgania powierzchni skały wzdłuż
istniejących dróg wspinaczkowych.

18.09.2010
Aleja Waszyngtona (zbiórka godz. 10:00 przy skrzyżowaniu Al.
Waszyngtona z ul. Benedyktowicza, przy drodze dojazdowej do Kopca
Kościuszki)

Kolejnym miejscem gdzie warto zatrzymać się dłużej jest Aleja
Waszyngtona. Jest ona nie tylko ważna ze względu na swoją genezę ale
także i funkcję przyrodniczą. Wartości dróg obsadzonych drzewami
doceniono już w odległej przeszłości. Wskazują one bowiem kierunek,
pozwalają orientować się w mijanym krajobrazie, dają cień utrudzonemu
wędrowcowi i chronią przed silnym wiatrem. Aleje są także
wykorzystywane do celów reprezentacyjnych, dla podkreślenia wagi
miejsca i celu, do którego prowadzą.  Te najbardziej wartościowe
wpisane są dziś do wojewódzkich rejestrów obiektów chronionych
i jako pomniki przyrody podlegają specjalnej ochronie i opiece. Wiele
spośród zabytkowych alei,
z racji przynależności do większych układów kompozycyjno-przestrzennych
(założenia pałacowo-ogrodowe), podlega także ochronie konserwatorskiej.
Aleja Waszyngtona została założona przez braci Ciesielskich. Stworzyli
oni bowiem fundację uporządkowania i wybrukowania bitym kamieniem drogi
wiodącej od Zwierzyńca ku kopcowi Kościuszki – zatem dzisiejszej ulicy
św. Bronisławy i alei Jerzego Waszyngtona. Krakowski pamiętnikarz
Kazimierz Girtler, tak wspominał tę inicjatywę: „około roku 1840
zamieszkiwało w Krakowie dwóch rodzonych a bezżennych braci
Ciesielskich, majętnych obywateli z Lubelskiego. Czy jeden z nich, czy
wspólnie oni zrobili fundacje drogi bitej kamieniem od Zwierzyńca aż do
pomnika (tj. kopca Kościuszki), w celu ułatwienia zwiedzającym Polakom
i obcym podróżnym przejazdu dawniej nie zawsze dogodnego”.
Bracia pochodzili z Lubelszczyzny, a ich przodkowie – Ciesielscy herbu
Jastrzębiec – mieszkali przede wszystkim w województwie ruskim. Ich
rodzice: Tadeusz i Barbara
z Mukańskich Ciesielscy, mieli ośmioro dzieci; dwóch spośród sześciu
synów osiadło na przełomie XVIII i XIX w. w Krakowie.
Niewiele wiadomo o ich życiorysach i innych dokonaniach. Byli
niewątpliwie ludźmi zamożnymi, gdyż do jednego z braci, Franciszka,
należała podkrakowska wieś Mydlniki. Udzielał się on przez długie lata
jako szczodry donator na cele społeczne i charytatywne. Świadczyć o tym
może fakt, iż sprawował funkcje przewodniczącego krakowskiego Komitetu
Ubogich, który powstał w 1845 r. gdy Polskę dotknął groźny nieurodzaj
na zboże, połączony z rozszerzającą się zarazą ziemniaczaną. Wtedy też
doszło do nasilającej się drożyzny, a w ślad za nią – nędzy i głodu, co
zwalczał ów Komitet poprzez żywienie ubogich zupą pożywną zwaną
rumfordzką.
Były to tylko jedne z wielu podjętych przez braci akcji dobroczynnych:
ostatnim
i najbardziej znaczącym posunięciem było zapisanie w testamencie
Mydlnik na cele dobroczynne. Nic wiec dziwnego, ze po śmierci
Franciszka Ciesielskiego w „Gazecie Krakowskiej” żegnano go
następującym nekrologiem: „Kraków zawdzięcza mu czynne wspieranie i
uposażenia wielu dobroczynnych zakładów, które przekazem ostatniej woli
w znaczne opatrzył fundusze – a miedzy ofiarami, jakie dla dobra,
dogodności, a nawet przyjemności współmieszkańców poświęcał, (miasto)
ostatnie dzieło przeszło dwudziestotysięcznego nakładu dziedziczy w
drogiej po nim pamiątce. Są zasługi, których klejnot tym większą
jaśnieje wartością, im więcej się ich skromna cnota przed światem
wypiera. Takie zasługi wieńczą pamięć Franciszka Ciesielskiego – taki
klejnot zdobi dziś jego całun grobowy”.
Obecnie zagadnienie alej jest rozpatrywane coraz częściej w kategoriach
ich ochrony czy utrzymania przy życiu, gdyż coraz mniej alej powstaje.
Mimo, że tak naprawdę aleję mają wiele korzystnych dla środowiska
funkcji.
I tak np. zadrzewienia spełniają rolę m.in. klimatyczne
(przeciwwietrzne – ograniczenie prędkości wiatru), glebochronne
(zapobieganie erozji gleby, ochrona gleb przed skażeniami
komunikacyjnymi), wodochronne (poprawa bilansu wodnego), biocenotyczne
(miejsce bytowania fauny). Zatem aleje przedstawiają sobą określone
wartości historyczne, estetyczne a także ekonomiczne. Ich zachowanie
jest więc sprawą bardzo ważną i nie budzącą wątpliwości. Jednakże aleje
zwłaszcza stare są szczególnie narażone na wpływ często negatywnych
skutków zmian stale zachodzących w ich bezpośrednim otoczeniu i
krajobrazie. Zwiększyła się znacznie intensywności ich użytkowania i
sposób eksploatowania, pojawiło się zagrożenie w postaci
zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Zmiany te w sposób wyraźny
wpływają na istnienie układów alejowych zwłaszcza w miastach. Czynniki
bezpośrednio wpływające na zmniejszenie się powierzchni przez nie
zajmowanych to m.in.: zanieczyszczenia gleby i powietrza, zubożanie
podłoża w składniki pokarmowe, niedostateczna ilość wody i powietrza w
glebie na skutek zastosowania nieprzepuszczalnych nawierzchni w
bezpośrednim sąsiedztwie drzew, obniżanie się poziomu wód gruntowych.
Prowadzi to do znacznego osłabienia fizjologicznego drzew, które stają
się bardziej podatne na choroby i występowanie szkodników.
Niekorzystnym czynnikiem jest także istniejąca lub powstająca
infrastruktura komunalna w postaci sieci uzbrojenia podziemnego i
nadziemnego. Obecność niektórych przewodów wywiera negatywny wpływ na
podłożę i samą roślinę (np. obecność przewodów cieplnych powoduje
znaczne przesuszenie gleby). Podczas trwania prac remontowych czy
modernizacyjnych często dochodzi do uszkodzenia systemów korzeniowych.
Stały rozwój urbanistyczny miasta wiąże się także z rozwojem
budownictwa na terenach sąsiadujących bezpośrednio ze strefą ulicy
(inwestycjom budowlanym towarzyszy niejednokrotnie wykonywanie
głębokich wykopów, co może wpływać na znaczne wahania poziomu wód
gruntowych). Zdecydowanie negatywnym zjawiskiem są obserwowane
niewłaściwe wykonywane konkretne prace pielęgnacyjne (wadliwie
przeprowadzane cięcia konarów i gałęzi powodują deformację, a często
stopniowe zamieranie całych koron). Podczas prowadzenia prac przy
nowych nasadzeniach daje się zauważyć brak doświadczenia lub
odpowiedniej wiedzy na temat stosowania odpowiednich gatunków i
odległości ich sadzenia – powinny być brane pod uwagę takie cechy, jak:
wysokość drzewa, szerokość korony danego gatunku czy odmiany, cechy
pokrojowe, zasięg systemu korzeniowego, odporność na niekorzystne
warunki zastanego siedliska.
Obecnie powstają nieliczne układy alejowe i niepokoi brak wyraźnej
kontynuacji tej pięknej tradycji. A już prawie sto lat temu Edmund
Jankowski powiedział, że tworząc  nowe zadrzewienia powinniśmy
myśleć także o przyszłych pokoleniach. Ponieważ nic się w tej
dziedzinie nie zmieniło, należałoby po prostu kontynuować to zadanie
aby aleje nadal były obecne w krajobrazie jako świadectwo historii,
kultury i dzisiejszej świadomości, jako jeden ze składników naszego
dziedzictwa kulturowego.
Bardzo ważną forma ochrony przyrody na opisywanym obszarze są pomniki
przyrody znajdujące się przy al. Jerzego Waszyngtona.

19.09.2010
Zalew Bagry i Staw Płaszowski (zbiórka o godz. 10:00 przy ul.
Powstańców przy Stawie Płaszowskim od strony Palcu Tandeta)

Zalew Bagry to jeden z większych zbiorników wodnych położonych w
granicach Krakowa. Brzegi zalewu porośnięte są szuwarem trzcinowym i
pałkowym. Stwarza to dogodne warunki do gniazdowania ptaków wodnych.
Ponadto zbiornik jest zarybiony, stąd bardzo często można tu spotkać
wędkarzy. Z płazów notowano tu: traszkę zwyczajną, kumaka nizinnego,
ropuchę szarą, rzekotkę drzewną, żabę jeziorkową, żabę trawną. Z gadów:
jaszczurkę żyworódkę, zaskrońca. W otoczeniu zbiornika występują łąki o
charakterze wilgotnym, m.in. obserwuje się tu krwiściąga. W okresie
letnim Zalew Bagry wykorzystywany jest przez okolicznych mieszkańców
jako kąpielisko. Dużym problemem są tu śmieci, które niejednokrotnie
mogą powodować skażenie wody, oraz hałas (w okolicy znajduje się
trakcja kolejowa).
W Studium Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Krakowa zalew oraz
większa część otaczającego go terenu zaliczone zostały do kategorii
strefa kształtowania systemu przyrodniczego miasta, system zieleni i
parków rzecznych, natomiast na południu, przy torach kolejowych,
planowana jest zabudowa. W celu ochrony wartości przyrodniczych tego
obszaru, w szczególności gnieżdżącego się tu ptactwa wodnego, wybrane
strefy linii brzegowej i tafli zbiornika powinny zostać zabezpieczone
przed penetracją. Ponadto obszar znacznie zyskałby na walorach
krajobrazowych, gdyby udało się odizolować go od trakcji kolejowej
poprzez, na przykład, nasadzenie drzew.
Na terenie zalewu znajduje się kąpielisko, dwie przystanie wodne,
wypożyczalnia sprzętu wodnego. Organizowane są kursy pierwszej pomocy
oraz kursy patentowe.
W sezonie żeglarskim odbywa się tutaj wiele imprez i konkursów
plenerowych. Na obrzeżach zalewu znajdują się również 3 tzw. dzikie
plaże. Plażowicze mogą posilić się w dwóch punktach gastronomicznych,
które działają jedynie w sezonie. Ponadto dzieci mogą skorzystać z
położonego nieopodal osiedlowego placu zabaw. W okolicy znajduje się
stacja kolejowa Kraków Prokocim Towarowy, która powoduje spory hałas.
Na terenie zalewu znajduje się strzeżone kąpielisko, na które wstęp
jest bezpłatny, ponieważ jest ono finansowane przez Urząd Miasta.
Czystość wody jest regularnie kontrolowana przez Sanepid. Kąpielisko
ograniczają dwa pomosty. W sezonie letnim obszar cieszy się dużym
zainteresowaniem dzieci i młodzieży. Niestety władze miasta w 2009 roku
zaprzestały finansowania dyżurów ratowników WOPR na kapielisku. Brzegi
zalewu porośnięte są szuwarem trzcinowym i pałkowym. Stwarza to dogodne
warunki do gniazdowania ptaków wodnych. Ponadto zbiornik wodny jest
zarybiony, stąd bardzo często można spotkać tu wędkarzy. Z płazów
notowano tu traszkę zwyczajną, kumaka nizinnego, rzekotkę drzewną, żabę
jeziorkową, żabę trawną. Z gadów jaszczurkę żyworódkę, zaskrońca.
Ewenementem jest pojawienie się ok. 2002 roku meduz słodkowodnych
pochodzących z Brazylii z gatunku craspedacusta sowerbii. Zimą trafiają
się ciekawe gatunki ptaków wodnych, takich jak perkoz rogaty, zausznik
oraz sporo mew białogłowych, pospolitych i śmieszek. W otoczeniu
zbiornika występują łąki o charakterze wilgotnym.

Staw Płaszowski to zbiornik wodny powstały w miejscu dawnego wyrobiska
gliny. Zbiornik podlega obecnie procesom naturalnej sukcesji. Brzegi są
porośnięte szuwarem trzcinowym i pałkowym. Stwarza to dogodne warunki
do gniazdowania ptaków wodnych. Lustro wody nie jest zarośnięte.
Zbiornik jest zarybiony, występuje tu m.in.: karaś srebrzysty, karp,
szczupak, okoń, jazgarz, płoć, leszcz, amur. Duże zagrożenie dla tego
obszaru stanowią: hałas i śmieci.
Staw Płaszowski położony jest w jednej z cenniejszych pod względem
krajobrazowym i przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się
m.in. Kopiec Krakusa, kamieniołom Liban, kompleks zbiorników wodnych
przy Stacji PKP Kraków Bonarka, Wzgórze Lasoty, oraz Rezerwat Bonarka.
Cały ten teren został zaproponowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw
Ekologicznych do objęcia ochroną w formie zespołu krajobrazowo –
przyrodniczego.